สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ ประเภททรัพย์สินที่หลายคนอาจไม่รู้จัก

สังหาริมทรัพย์ในระบบกฎหมายไทยมีการแบ่งประเภทที่หลายคนอาจไม่ทราบ นอกจากสังหาริมทรัพย์ทั่วไปที่เราคุ้นเคยแล้ว ยังมีสิ่งที่เรียกว่า "สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ" ซึ่งมีกฎเกณฑ์และข้อกำหนดที่แตกต่างออกไป สำหรับผู้ที่สนใจทำความเข้าใจเรื่องกฎหมาย การลงทุน หรือการซื้อขายทรัพย์สิน การรู้จักความแตกต่างของสังหาริมทรัพย์แต่ละประเภทจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพราะจะช่วยให้เราตัดสินใจได้อย่างถูกต้องมากขึ้น

บทความนี้ Nestopa จะช่วยให้คุณเข้าใจกับสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ ตั้งแต่ความหมาย ตัวอย่าง ความแตกต่างจากสังหาริมทรัพย์ทั่วไป

ทำความรู้จัก สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษคืออะไร?

สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ คือ ทรัพย์ที่เคลื่อนย้ายได้เหมือนสังหาริมทรัพย์ทั่วไป แต่กฎหมายกำหนดให้ต้องมีการจดทะเบียนหรือทำตามขั้นตอนพิเศษ เช่น การโอนกรรมสิทธิ์ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียน  ตัวอย่างเช่น เรือใหญ่ แพ หรือสัตว์พาหนะ จึงต่างจากสังหาริมทรัพย์ทั่วไปที่สามารถโอนหรือซื้อขายได้ง่ายกว่า

ตัวอย่างสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ

เรือยนต์ขนาดใหญ่ 

กฎหมายกำหนดให้เรือที่มีระวางบรรทุกตั้งแต่ 6 ตันขึ้นไป หรือเรือกลไฟและเรือยนต์ ต้องมีการจดทะเบียน และการโอนกรรมสิทธิ์ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อเจ้าหน้าที่

แพ

จัดอยู่ในหมวดเดียวกับเรือ ต้องมีการจดทะเบียนและโอนกรรมสิทธิ์ตามแบบกฎหมาย

อากาศยาน

เช่น เครื่องบิน เฮลิคอปเตอร์ ต้องจดทะเบียนกับกรมการบินพลเรือน และการโอนกรรมสิทธิ์ต้องทำตามแบบกฎหมาย ไม่สามารถโอนด้วยการส่งมอบธรรมดาได้

สัตว์พาหนะ

เช่น ม้า ช้าง วัว ควาย หรือสัตว์ที่ใช้ลากจูง ต้องทำสัญญาซื้อขายเป็นหนังสือและจดทะเบียน เพื่อยืนยันสิทธิในการครอบครองและป้องกันข้อพิพาท

ความแตกต่างระหว่างสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษกับสังหาริมทรัพย์ทั่วไป

สังหาริมทรัพย์ทั่วไปคือทรัพย์ที่เคลื่อนย้ายได้และสามารถโอนกรรมสิทธิ์ได้ง่าย เพียงแค่มีการส่งมอบ เช่น รถยนต์ โทรศัพท์ หรือเฟอร์นิเจอร์ โดยไม่จำเป็นต้องจดทะเบียนกับเจ้าหน้าที่ ในขณะที่สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ แม้จะเคลื่อนย้ายได้เช่นกัน แต่กฎหมายกำหนดให้การโอนกรรมสิทธิ์ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนคล้ายกับอสังหาริมทรัพย์ ความต่างจึงอยู่ที่ขั้นตอนการโอนสิทธิซึ่งเข้มงวดกว่า เพื่อความถูกต้องและป้องกันข้อพิพาท

ด้านการจดทะเบียน

สังหาริมทรัพย์ทั่วไป สามารถซื้อขายได้โดยการทำสัญญาง่าย ๆ ไม่จำเป็นต้องจดทะเบียน เช่น การซื้อเฟอร์นิเจอร์ เครื่องใช้ไฟฟ้า หรือเครื่องประดับ

สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ ต้องมีการจดทะเบียนเป็นหลักฐาน การซื้อขายต้องดำเนินการผ่านการโอนทะเบียนตามกฎหมาย หากไม่จดทะเบียน การโอนกรรมสิทธิ์อาจไม่สมบูรณ์

ด้านกระบวนการซื้อขาย

สัญญาซื้อขายมีกี่ประเภท อะไรบ้าง เมื่อพูดถึงสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ จะต้องมีขั้นตอนเพิ่มเติม เช่น การตรวจสอบประวัติ การประเมินมูลค่า และการดำเนินการทางกฎหมายที่ซับซ้อนกว่า

ด้านข้อกำหนดพิเศษ

สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษมักมีข้อกำหนดเพิ่มเติม เช่น การต่อใบอนุญาต การตรวจสภาพ การประกันภัย และการปฏิบัติตามกฎระเบียบเฉพาะของแต่ละประเภท

สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษในระบบกฎหมายไทย

สังหาริมทรัพย์พิเศษในระบบกฎหมายไทยมีรากฐานมาจากประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ โดยมีหลักการสำคัญดังนี้

ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์

สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษในระบบกฎหมายไทย มีรากฐานสำคัญจาก ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 456 ซึ่งบัญญัติว่า “การขายอสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษอย่างใด ๆ ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่แล้ว เป็นโมฆะ” โดยสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษที่กฎหมายกำหนดไว้ ได้แก่ เรือที่มีระวางบรรทุกตั้งแต่หกตันขึ้นไป หรือเรือกลไฟและเรือยนต์ตั้งแต่ห้าตันขึ้นไป, แพ, สัตว์พาหนะ รวมถึง สังหาริมทรัพย์อื่นที่กฎหมายกำหนดให้จดทะเบียน (เช่น อากาศยาน ตามพระราชบัญญัติการเดินอากาศ พ.ศ. 2497 และที่แก้ไขเพิ่มเติม)

เงื่อนไขในการได้มาซึ่งกรรมสิทธิ์

เงื่อนไขในการได้มาซึ่ง กรรมสิทธิ์ ในกฎหมายไทย ขึ้นอยู่กับ ประเภทของทรัพย์สิน และ ลักษณะการได้มา ดังนี้

1. สังหาริมทรัพย์ทั่วไป

• การโอนกรรมสิทธิ์ทำได้โดยการ ส่งมอบ (มาตรา 453 ป.พ.พ.)

• เช่น ซื้อขายรถ โทรศัพท์ เฟอร์นิเจอร์ เมื่อส่งมอบแล้ว ผู้ซื้อก็ได้กรรมสิทธิ์ทันที

2. สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ

• ตาม มาตรา 456 ป.พ.พ. การโอนกรรมสิทธิ์ต้อง ทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่

• ตัวอย่าง: เรือใหญ่ แพ สัตว์พาหนะ และอากาศยาน หากไม่ทำตามแบบ สัญญาจะตกเป็นโมฆะ

3. วิธีการได้มาโดยนิติกรรมอื่น ๆ

การซื้อขาย (มาตรา 453 และ 456 ป.พ.พ.) ต้องมีสัญญาเป็นหนังสือและจดทะเบียนโอนกรรมสิทธิ์ตามที่กฎหมายกำหนด สังหาริมทรัพย์ทั่วไป กรรมสิทธิ์โอนเมื่อมี การส่งมอบทรัพย์ ให้ผู้ซื้อ สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ จึงจะโอนกรรมสิทธิ์ได้ (เช่น เรือใหญ่ แพ สัตว์พาหนะ อากาศยาน)

การรับมรดก (มาตรา 1599 ป.พ.พ.) ได้กรรมสิทธิ์เมื่อเจ้ามรดกถึงแก่ความตาย ผู้รับมรดกต้องดำเนินการจดทะเบียนโอนชื่อในสมบัติที่เป็นสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ

การให้ ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนโอนตามขั้นตอนที่กำหนด การให้ทั่วไป กรรมสิทธิ์โอนเมื่อผู้ให้ ส่งมอบทรัพย์ ให้แก่ผู้รับ การให้ทรัพย์ที่ต้องจดทะเบียน เช่น อสังหาริมทรัพย์หรือสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อพนักงานเจ้าหน้าที่จึงจะสมบูรณ์ การให้ที่มีเงื่อนไขภายหลัง (เช่น ให้เมื่อเรียนจบ หรือเมื่อแต่งงาน) กรรมสิทธิ์จะโอนต่อเมื่อเงื่อนไขนั้นเกิดขึ้นจริง

หน่วยงานที่รับผิดชอบ

แต่ละประเภทของสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษจะมีหน่วยงานเจ้าหน้าที่แตกต่างกัน เช่น 

เรือและแพ

• หน่วยงาน: กรมเจ้าท่า

• ดูแลการจดทะเบียนเรือที่มีระวางบรรทุกตั้งแต่ 6 ตันขึ้นไป และเรือกลไฟ/เรือยนต์ตั้งแต่ 5 ตันขึ้นไป รวมถึงแพ

• ทุกการโอนกรรมสิทธิ์ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อกรมเจ้าท่า

อากาศยาน

• หน่วยงาน: สำนักงานการบินพลเรือนแห่งประเทศไทย (กพท.)

• รับผิดชอบการจดทะเบียนอากาศยาน การโอนกรรมสิทธิ์ และการกำกับดูแลด้านความปลอดภัย

• การโอนกรรมสิทธิ์ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อ กพท.

สัตว์พาหนะ (เช่น ช้าง ม้า วัว ควาย)

• หน่วยงาน: กรมปศุสัตว์

• ดูแลการขึ้นทะเบียนสัตว์พาหนะเพื่อยืนยันสิทธิและป้องกันข้อพิพาท

• การโอนกรรมสิทธิ์ต้องทำเป็นหนังสือและจดทะเบียนต่อเจ้าหน้าที่ที่กรมปศุสัตว์กำหนด

สรุป สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ สิ่งที่ควรรู้ก่อนตัดสินใจลงทุน

สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษเป็นทรัพย์สินที่มีความซับซ้อนมากกว่าสังหาริมทรัพย์ทั่วไป ทั้งในด้านกฎหมาย ขั้นตอนการครอบครอง และการโอนกรรมสิทธิ์ เนื่องจากกฎหมายกำหนดให้ต้องมีการจดทะเบียนและปฏิบัติตามรูปแบบที่ชัดเจน เพื่อป้องกันข้อพิพาทและสร้างความโปร่งใสในทางธุรกรรม ถึงแม้จะมีความยุ่งยากในด้านการจัดการ แต่สังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษก็มีคุณค่าและประโยชน์เฉพาะตัวที่แตกต่าง เช่น ความมั่นคงทางสิทธิ และความน่าเชื่อถือในสายตาของคู่สัญญาหรือผู้ลงทุน

ดังนั้น สำหรับผู้ที่สนใจลงทุนหรือซื้อสังหาริมทรัพย์ชนิดพิเศษ ควรศึกษาข้อมูลอย่างละเอียด ทั้งในเรื่องกฎหมาย เงื่อนไขการโอน และภาระผูกพันที่อาจเกิดขึ้น การปรึกษาผู้เชี่ยวชาญทางกฎหมายจึงเป็นสิ่งจำเป็น รวมถึงการประเมินความสามารถทางการเงินของตนเองอย่างรอบคอบ การทำความเข้าใจถึงความแตกต่างจากสังหาริมทรัพย์ทั่วไปจะช่วยให้สามารถตัดสินใจได้อย่างมีเหตุผล ลดความเสี่ยงจากปัญหาในอนาคต และเพิ่มความมั่นใจในการจัดการทรัพย์สินได้อย่างถูกต้องและปลอดภัย